Фытыр саҙаҡаһы (зәкәтүл фитр) тураһында

Беҙҙә “фытыр саҙаҡаһы” тип нарыҡланған ғәмәл шәриғәттә "фытыр зәкәте" (зәкәтүл фитр) тип атала. Саҙаҡа менән зәкәт араһында ниндәй айырма һуң бар? Эш шунда: саҙаҡа – кеше һәр ваҡыт үҙ теләге менән мохтаждарға күрһәткән ярҙам булһа, ә зәкәт – һәр бер мосолман үҙ мөлкәтенең бер өлөшөн мотлаҡ түләргә тейеш булған ғәмәл. Зәкәтте ниндәйҙер кимәлдә һалым (налог) менән сағыштырырға була, йәғни уны кеше мотлаҡ бирергә тейеш. Шуға күрә лә фытыр зәкәтен түләү кешенең ихтыярында ғына түгел, ә был ғәмәлде һис шикһеҙ үтәү мөһим, сөнки “зәкәт” һүҙе Ҡөръәндә “намаҙ” һүҙе менән йәнәшә килә һәм йыш осрай, йәғни зәкәтте саҙаҡа менән бутарға ярамай.

Шулай ҙа зәкәт кешегә фарыз (мотлаҡ) булһын өсөн шарттар ҙа бар. Фытыр зәкәтенә килгәндә, ғалимдар уның шарты тип кешенең үҙе өсөн бер көнлөк ризығы булыуын һанай, йәғни иртәгә ашарыңа ризығың бар икән, тимәк, һин мотлаҡ фытыр зәкәтен түләргә тейешһең.

Ҡасан бирергә.

Фытыр зәкәтен биреүҙе Рамаҙан айының аҙаҡҡы көндәренән алып ғәйет намаҙына тиклем (быйыл 30 март көнө, ғәйет намаҙы ҡояш сыҡҡандан һуң ике сәғәт үткәс уҡыла башлай, йәғни яҡынса 09:00 тирәһендә ғәйет намаҙы уҡыла) башҡарырға кәрәк.

Күпме бирергә.

Фытырға ҡағылышлы Диниә Назараты фармандарында уның күләме аҡса эквивалентында бирелә. Быйыл Башҡортостан мосолмандары Диниә Назараты уның иң минималь килемле кешеләр өсөн күләмен 200 һум, ә урта һәм юғары килемле кешеләр өсөн 200 һумдан 1100 һумға (мөмкинлектәренә һәм мохтаждарға ярҙам итеү ниәтенә ҡарап) тиклем тип билдәләне.

Нимә менән бирергә.

Әлбиттә, беҙҙең яҡта таралған Әбү Хәнифә мәҙһәбендә фытырҙы аҡсалата түләү рөхсәт ителгән, әммә, күп ғалимдарҙың фекеренсә, фытыр аҙыҡ-түлек менән бирелергә тейеш. Беренсенән, Пәйғәмбәребеҙ (Саллаллаһү ғәләйһи үә сәлләм) ваҡытында шулай эшләнһә; икенсенән, “фитр” тигән һүҙ ғәрәп телендә аҙыҡ төшөнсәһе менән тығыҙ бәйле.

Күпме бирергә.

Күләменә килгәндә, хәҙистәрҙән мәғлүм булыуынса, фытыр һәр бер кеше исеменән бер сағ (ике ус менән дүрт тапҡыр һалынған ризыҡ) булырға тейеш. Был иһә яҡынса 2 килограмдан алып 3 килограмға тиклем ауырлыҡ.

Нимә менән бирергә?

Фытырҙы бойҙай, хөрмә (финик), эремсек, йөҙөм, рис, ҡарабойҙай кеүек аҙыҡтарҙан бирергә була. Аҡсалата биргән осраҡта, үрҙә әйтеләгән аҙыҡ-түлектең 2-3 килограмы нисә һум торғанын һанап сығарыуы ауыр түгел. Әммә, үрҙә әйткәнебеҙсә, аҙыҡ-түлек менән биреү дөрөҫөрәк.

Кемгә бирергә һуң?

Фытыр мохтаж һәм фәҡир мосолман кешеләргә бирелә. Шулай уҡ фытырҙы үҙең йәшәгән урындағы кешеләргә биреү дөрөҫөрәк. Әгәр ҙә фәлән кеше фытыр бирергә тәғәйен кеше тапмай икән, был осраҡта ул махсус фондҡа, йәки мәсеткә тапшыра ала.

Беҙҙең район мәсеттәрендә айырым махсус ҡумталар ҡуйылды.
Ураҙа байрамы намаҙы алдынан мәсеттең махсус төҙөлгән комиссияһы саҙаҡаларҙы мохтаждарға таратасаҡтар.